Уйғур диярида өткән йилидин буян «пантүркизм вә панисламизмға зәрбә бериш» тин ибарәт бу тоқмақ кишиләрниң бешида пулаңлашқа башлиди.
«Инқилаби шәрқий түркистан гезити» 1944-йили, 12-ноябир күни ғулҗида шәрқий түркистан җумһурийити қурулуп, бир һәптидин кейин нәшр қилинишқа башлиған.
1947-Йили, 8-айда әхмәтҗан қасими башчилиқидики или тәрәп вәкиллириниң үрүмчидин ғулҗиға кетиши билән миллий бирләшмә һөкүмәт бузулди.
1946-Йили, 1-июл күни шәрқий түркистан җумһурийити тәрәп билән хитай гоминдаң мәркизи һөкүмити вәкиллириниң қатнишиши билән үрүмчидә бирләшмә һөкүмәт қурулди.
Шәрқий түркистан җумһурийити һөкүмити билән хитай гоминдаң мәркизи һөкүмити бирләшмә һөкүмәт қурулғандин кейин, қораллиқ миллий азадлиқ инқилаб кәскин сиясий күрәш дәвригә киргән.
Хитайниң лагерлири иккинчи дуня уруши мәзгилидики гитлер фашизми қурған йиғивелиш лагерлириға охшитилди.
«Бурят һәқиқити» намлиқ гезит әхмәтҗан қасими қатарлиқларниң сирлиқ өлүми һәққидики сөһбәт хатирисини елан қилди.
69 Йилдин буян бу вәқә уйғур вә башқа милләтләрниң нәзиридә, һәтта хәлқарадики уйғур ели тарихиға қизиққучиларниң нәзиридә «сирлиқ айропилан қазаси» сүпитидә қарилип кәлмәктә.
Сиясәтшунас қәһриман ғоҗамбәрди әпәндиниң пикричә, әхмәтҗан қасими әсәрлириниң қайта нәшр қилиниши чоң йеңилиқ икән.
Уйғур дияриниң тарихтики сәһийә, сақлиқни сақлаш ишлири өткән әсирниң 40-йиллиридин башлап раваҗлиниш басқучиға киргән.
яшлар тәшкилати вә хәлқ инқилаби партийәсиниң тарқитивелиши һәққидә
Батур әршидиноф: биз инқилабимизниң ғәлибиси үчүн совет иттипақиға йөлинишкә мәҗбур болған идуқ
Ахирқи миллий армийә офитсериниң һаят кәчмиш йәкүни
1949-Йили, 4-айдин кейин, хитай компартийәсиниң һакимийәт қуруши, өзлириниң иқтисадий вә игиликини қуруши шуниңдәк хәлқаралиқ сиясий орнини тикләш вәзийити шәкилләнди.
Оттура асия районида, җүмлидин уйғур дияридики уйғур зиялийлири арисида тонулған әдәбиятшунас, уйғуршунас рабик исмайилоф әпәнди 24-июн күни алмута шәһиридә 84 йешида вапат болди.
Батур әршидиноф: миллий армийә һәрбий офитсерлар мәктипиниң сиясий программиси пәқәтла мустәқиллиқ иди.
Миллий армийә баш қоманданлиқ штаби өз армийәсиниң мунтизимлишиши, күчийиши вә һәрбий тәлим тәрбийә ишлириға баштин ахири юқири дәриҗидә әһмийәт бәргән иди.
Алмута вилайитиниң уйғур наһийәсигә қарашлиқ чоң ақсу йезисида «ату паҗиәси» ниң қурбанлирини хатириләш мурасими өткүзди.
Хәлқ ичигә тарқалған 1944-1949-йиллиридики шәрқий түркистан җумһурийити вә миллий армийәниң көплигән сүрәтлик хатирилири арисида җәлп қиларлиқ бир мәшһур сүрәт бар.
20-Әсирниң биринчи йеримидики уйғур қатарлиқ милләтләрниң миллий азадлиқ инқилаби мәзгилидә яшлар җәңгиварлиқ роһини җари қилдурған.
Буниңдин 80 йил илгири, йәни 1937-1938-йиллири совет иттипақида инсанийәт тарихидики әң чоң сиясий тәқибләш һәрикәтлири йүз бәргән.
Бәзи учур васитилиридә уйғур районидики «йепиқ тәрбийәләш мәркәз» лирини дәһшәтлик җазалаш лагери болған «гулаг» қа охшатти.
Һазирқи заман уйғур әдәбиятида тарихий романчилиқ әң етибар берилгән вә оқурмәнлири әң көп жанирдур.
Өзбекистан пайтәхти ташкәнттә яшаватқан өзбекистан уйғур язғучиси султан җамал әпәнди өз иҗадий һаят мусаписи һәққидә тохталди.
Әхмәтҗан қасими қатарлиқ миллий инқилабниң алий дәриҗилик сиясий вә һәрбий рәһбәрлириниң бирақла қазаға учриши «сирлиқ айропилан һадисиси» дәп аталди.
Қазақистан уйғурлири буниңдин 100 илгири йәттисуда йүз бәргән «ату» қанлиқ паҗиәсини хатириләш паалийитигә чоң тәйярлиқлар көрмәктә.
1960-1970-Йиллардики совет-хитай рәқиблик дәвридә бу икки дөләт арисида уруш партлап қелиш хәвпи бир мәзгиллик җиддийлик пәйда қилған.
