Тарих-бүгүн

Манҗу империйәсиниң ялланмиси зо зоңтаң.

Милләтчи хитайниң уйғур дияриға нопус йөткәп мустәмликә қилиш пилани

Зо зоңтаң 1878-йили уйғур диярини ишғал қилип, 1884-йили "йеңи игиләнгән земин" мәнисини беридиған "шинҗаң" нами астида өлкә түзүми орнитилиш билән бу районға көпләп хитай аһалисини көчүрүш пикирлири оттуриға чиқишқа башлиғаниди.

Хитайниң уйғурлар диярини төт өлкигә парчилаш чүшиниң баш-айиғи

1930-Йиллардин 1945-йилиғичә болған арилиқта хитай нәзәрийәчилири, сиясийонлири, һакимийәт башқурғучилири арисида уйғурлар дияри, йәни "шинҗаң өлкиси" ни "икки", "үч", "төт" вәяки "алтә" өлкигә бөлүветиш идийәлири вә пиланлири оттуриға қоюлди.

"йүксәк мухтарийәт" ниң бәрбат болуши: хитай йүксәк мухтарийәтни қандақ рәт қилди

Муһәммәд имини буғра 9 йиллиқ муһаҗирәт һаятидин кейин чоңчиңға келип, мәсуд сәбири байқози, әйса йүсүп алиптекин қатарлиқлар билән бирликтә өзлириниң сиясий күрәшлирини башлиди.

"йүксәк мухтарийәт чүши" ниң бәрбат болуши

Шәрқий түркистан инқилабчилиридин хоҗа нияз һаҗи башлиқ бир қисим рәһбирий шәхсләрниң қатнишиши билән совет иттипақиниң контроллуқи астидики шең шисәй рәһбәрлик қилған өлкилик бирләшмә һөкүмәт қурулди.

Шәрқий түркистан миллий азадлиқ инқилабиниң рәһбири әхмәтҗан қасими әпәнди. 1947-Йили, нәнҗиң.

1947-1946-Йиллиридики хитай җасуслири вә каттивашлириниң нәзиридики әхмәтҗан қасими вә шәрқий түркистан вәкиллири

2021-04-08

1946-Йили 11-айниң 14-күнидин 1947-йили 1-айниң 11-күнигичә әхмәтҗан қасими башчилиқидики хитайниң асасий қанун қобул қилидиған хәлқ қурултийиға қатнашқан шәрқий түркистан вәкиллири хитай пайтәхти нәнҗиңдин башқа йәнә бирқисим шәһәрләрни зиярәт қилип, 14-январ күни үрүмчигә қайтип кәлди.

Совет сақчилири москвадики KGB .Бинасиниң алдида қаравуллуқ қилмақта

Совет-хитай архиплиридики шәрқий түркистан җумһурийитиниң срлири

2021-03-18

20-Әсирниң 40-йиллиридики уйғур елиниң сиясий тарихи җүмлидин шәрқий түркистан җумһурийити вә шәрқий түркистан миллий азадлиқ инқилаби һәққидә шәрқий түркистан җумһурийитиниң һәр дәриҗилик һөкүмәт һөҗҗәтлири, шәрқий түркистан җумһурийитиниң һәрбий-сиясий, иқтисадий, мәдәнийәт-маарип вә башқа һәр саһәгә аит министирлиқлири вә идарилириниң түрлүк һөҗҗәтлири биринчи қол мәнбәләр болса, шәрқий түркистан җумһурийити дәвридики мәтбуатларму охшашла муһим материяллардур.

Бу сүрәт американиң үрүмчидә турушлуқ муавин консули доглас макернан(Douglas McKiernan) әпәндиниң сүрити. (Вақти вә орни ениқ әмәс)

Америка вә уйғур дияри 1940-йиллар (11)

2021-03-04

1949-Йили 7-айдин башлап хитайдики ички уруш пүтүнләй коммунистларниң толуқ ғәлибиси билән ахирлишиш басқучиға кирди.

Америка журналисти вә тәтқиқатчиси док барнет(Doak Barnett) әпәнди. (Вақти вә орни ениқ әмәс)

Америка вә уйғур дияри 1940-йиллар ( 10)

2021-02-18

Док барнет уйғур дияри һәққидә қандақ мәлуматларни сунди? (2)

1950-Йили сентәбирниң ахири хитай хәлқ җумһурийити қурулғанлиқиниң бир йиллиқ мурасимиға қатнишиш үчүн бейҗиңға йетип барған 5-корпус (миллий армийә) ниң командирлири (оңдин солға генерал муһәммәтимин иминоф, генерал лескин, генерал зунун тийипоф, нусипқан күнбайеф, рәфиқ байчурин)

Америка вә уйғур дияри 1940-йиллар (9)

2021-02-04

1947-1949-Йиллири хитайдики ички урушниң күчийиши вә хәлқарада соғуқ мунасивәт урушиниң раваҗлиниши билән совет иттипақи билән америка, әнглийә арисидики риқабәтләр уйғурлар дияридиму өз ипадисини тапти.

Америкәниң үрүмчидә турушлуқ муавин консули доглас макернан аяли пеггй паркер билән. 1947-Йили, үрүмчи.

Америка вә уйғур дияри 1940-йиллар (8)

2021-01-14

2-Дуня урушиниң ахирлишишидин ибарәт хәлқара мунасивәтләрниң өзгириши билән шәрқий түркистан армийәси уруш тохтатқаниди.

Америка вә уйғур дияри 1940-йиллар (7)

2020-12-17

1943-Йили 4-айда үрүмчидә америка консулханиси вә шуниңдәк әнглийә консулханиси қурулғандин кейин америка һөкүмитиниң уйғурлар дияридики ички вәзийәт һәм униң әтраптики дөләтләр, җүмлидин советләр иттипақи билән болған мунасивәтлириниң өзгириш әһваллириға болған көзитиш күчәйди.

Шаир лутпулла мутәллипниң қәбриси. Ақсу.

Илгирики хәвәрләрни көрүш