Дуня ана тил күнидә түрк телевизийиси уйғур ана тил мәсилисигә орун бәрди

Ихтиярий мухбиримиз әркин тарим
2017.02.22
turkiyede-uyghur-ana-til.jpg Ана тил күни мунасивити билән мәркизи түркийәдики TV1 телевизийисидә тарқитилған уйғурларниң ана тил мәсилисини тонуштуруш программисида риясәтчи айча гүлдән шәнләр ханим д у қ муавин рәиси сейит түмтүрк әпәнди билән сөһбәттә. 2017-Йили 21-феврал, түркийә.
RFA/Erkin Tarim

21-Феврал дуня ана тил күни. Бу күн мунасивити билән мәркизи түркийәдики TV1 телевизийиси әтигән саәт он йеримдики “рәңлик сабаһлар” мавзулуқ программисида уйғурларниң ана тил мәсилисини тонуштурди. Айча гүлдән шәнләр ханим риясәтчилик қилған нәқ мәйдандин тарқитилған программида д у қ муавин рәиси сейит түмтүрк әпәнди алаһидә тәклип бойичә, уйғурларниң ана тилда оқу-оқутуш елип беришиниң чәкләнгәнлики, буниң сәвәблири вә нәтиҗилири тоғрисида мәлумат бәрди. Арқидин уйғурларниң һазирқи вәзийити вә түркийәдики мусапир уйғурларниң әһвали тоғрисида тохталди.

Биз бу тв программиси тоғрисида мәлумат игиләш үчүн “рәңлик сабаһлар” мавзулуқ программиниң риясәтчиси айча гүлдән шәнләр ханим, сейит түмтүрк әпәнди вә түркийә измир егә университети түрк дуняси тәтқиқати институти оқутқучиси профессор доктор алимҗан инайәт әпәндиләр билән сөһбәт елип бардуқ.

Айча гүлдән шәнләр ханим бүгүн 21-феврал күни бир саәтлик программини уйғур мәсилисигә, болупму уйғурларниң ана тил мәсилисигә айришидики сәвәбләр тоғрисида мәлумат берип мундақ деди: “бизниң программимиз күлтүр, сәнәт, саяһәт вә тарихий мәзмунларни өз ичигә алиду. Программимизда бирлик, иттипақлиқ тоғрисидиму тохтилимиз. Дуняниң һәрқайси җайлиридики түркий милләтләрниң өз мәдәнийитигә игә чиқиши керәкликини, буларниң өз тилиға, динигә, өрп вә адәтлиригә игә чиқиши керәкликини тәкитләймиз. Бу сәвәбтин бүгүнки программимизда уйғурларға орун бәрдуқ. Уйғурлар, қәдимий тарихқа, мәдәнийәткә игә бир түрк қовми. Бүгүн уйғурлар бесим астида, тиллири вә динлири чәклимигә учримақта. Биз буларни түрк хәлқигә тонутуш үчүн бүгүнки программимизда уйғурларға орун бәрдуқ.”

Д у қ муавин рәиси сейит түмтүрк әпәнди бүгүн чиққан программида 21-феврал дуня ана тил күни мунасивити билән нуқтилиқ һалда хитай һөкүмитиниң уйғурларниң ана тилда маарип елип беришини чәклигәнлики һәққидә тохталғанлиқини баян қилди.

Сейит түмтүрк әпәнди телевизийә программисида уйғурларниң ана тилиниң чәклиниши мәсилисидин башқа, уйғурлар дучар болуватқан бесимлар тоғрисида мәлумат бәргәнликини баян қилди.

“рәңлик сабаһлар” программисиниң риясәтчиси айча гүлдән шәнләр ханим телевизийә истансисиниң уйғурларни һәр даим қарши алидиғанлиқини баян қилди.

Қиммәтлик радийо аңлиғучилар, дуня ана тил күни мунасивити билән дуня уйғур қурултийи мәхсус баянат елан қилғандин сирт, түркийәниң истанбул шәһиридә 19-феврал күни уйғур академисиниң уюштуруши билән 7‏-нөвәтлик уйғур ана тил вә магистир, доктор оқуғучилар илмий муһакимә йиғини ечилди. Уйғур академийисиниң рәислик вәзиписини өтәватқан вақтида ана тил паалийити елип беришни башлатқан түркийә измир егә университети түрк дуняси тәтқиқати институти оқутқучиси профессор доктор алимҗан инайәт әпәнди, бу күнниң әһмийитиниң зор икәнликини, уйғур тилини қоғдап қелишниң һәр бир уйғурниң бурчи икәнликини баян қилди.

Мәлум болушичә, бирләшкән дөләтләр тәшкилати маарип, пән вә мәдәнийәт тәшкилати 1999-йили 11-айниң 17-күни, 21-феврал күнини дуня ана тил күни дәп елан қилип, йоқап кетиш хәвпигә дуч келиватқан милләтләрниң тилини қоғдашни тәләп қилған.

2007-Йили 16-май күни бирләшкән дөләтләр тәшкилатида ечилған ана тилни қоғдаш йиғинида йәнә, б д т ға әза дөләт һөкүмәтлиридин өз дөлитидики аз санлиқ милләтләрниң тилини қоғдаш тәдбирлири елиш вә уни әмәлийләштүрүш тәләп қилинған иди. Дуня ана тил күнини түркийәдики уйғурларму һәр йили һәр хил паалийәтләр билән хатириләп кәлмәктә.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.