Abduraxman teminligen
Хитайниң меңә ююш тәрбийәсигә учраватқан уйғур балиниң қисқа ведийосини тордин көрүветип, бу балиниң дәл өзиниң икки йидин бери көрәлмәйватқан оғли абдулазиз икәнликини тонуп қалған абдурахман хитай һөкүмити уйғур диярида лагерларни қуруш билән тәң балилиридин айрилип қалған бир амалсиз дада болупла қалмай, шундақла у йәнә ата-анисидин, қовми қериндашлиридин айрилған вә пүтүн аилиси вәйран болған муһаҗирәттики роһи сәрсан уйғурниң бири.
Бәш-алтә йиллардин бери истанбулда яшаватқан абдурахман тохти өзиниң һаятини тәсвирләп: «мән өзүм истанбулда яшаватқиним билән роһум юртумда қалғандәк һес қилимән, чүнки мәйли оңумда яки чүшүмдә болсун хиялим һаман ақсудики өзүм туғулуп чоң болған бағваранлиқ, балиларниң чуқурашлири, хушаллиқ күлкилири үзүлмәйдиған, меһри иссиқ, сөйүмлүк чоң қоруйимизда әгип йүрүватқандәк болиду, һалбуки һазир бу қоруниң бәхткә толған әсли қияпитидин әсәрму қалмиди. . . Чүнки һеч ким йоқ» дәйду.
Абдурахман тохти ақсу шәһәр бәштүгмән йезиси, йеңи өстәң 25-кәнтидин болуп, униң бешиға кәлгән паҗиә бир қанчә күн аввал у видийосини көрүп қалған ғайиб оғли, 4 яшлиқ абдуләзиз биләнла түгимәйду. У, 2016-йили 11-айдин буян өзи өскән ашу чоң қорудики он нәччә җанлиқ аилидики бирәр киши биләнму алақә бағлиялмай кәлмәктә икән. Униң дадиси тохти әмәт 64 яш, аниси айнурхан қасим 54 яш болуп, абдурахман бәш қериндашниң оттуранчиси икән. Униң чоң акиси әмәтҗан тохти, кичик акиси мәмәтҗан тохти, чоң сиңлиси айгүл тохти, кичик сиңлиси арзугүл тохти 200 мо кевәзликни териш вә қошумчә тиҗарәт қилип, өз меһнити билән һаллиқ сәвийәдә бәхтлик яшап кәлгән. Мана мушу бәрикәтлик қоруда йәнә абдурахманниң 3 балиси вә йәнә 5 нәврә болуп чоңи 12 яш, кичики 2 яшлардики 8 нарәсидиму өсүп йетиливатқан иди.
Абдурахманниң ахирқи қетим нәврә акиси арқилиқ алған хәвиригә қариғанда, униң аяли пәридә ясин 2016-йили 8-айда түркийәдин 3 балини елип юртқа қайтқинида тутқун қилинған. Сорақ җәрянида еғир зәхимләнгини үчүн аз күндин кейин давалашқа қоюп берилгән. Бу йил 30 яшқа киргән пәридә аилисидикиләр 200 миң сомдин көпрәк хираҗәт қилип давалитиши нәтиҗисидә саламәтлики әслигә келишигә йәнә қайта тутқун қилинип, 2017-йили 11-айда сәвәбсиз 10 йил кесилгән. Шундин етибарән абдурахманниң 6 яшлиқ чоң қизи тайибә, 2 яшлиқ кичик қизи надирә вә оғли абдуләзизләрниңму из-дерики болмиған.
Кичик сиңлиси, йәни 24 яшлиқ арзугүл тохти бир қетим түркийәгә келип-кәткини үчүн 3 йил кесилгән.
Абдурахман хитай һөкүмити лагерларни қуруп уйғурларни қара-қоюқ тутқун қилип солашқа башлиғандила әзәлдин етиқади чиң болған аилисидикиләрниң хитайниң тутқун нишани болуп қелишидин әндишә қилип кәлгән. У башқиларму лагерға елип кетилгән болуши мумкин дәп гуман қилмақта икән, болупму у юртниң инавәтлик ақсақаллиридин саналған, юрттики яшларни чәтәлләргә чиқип оқушқа маддий вә мәниви җәһәтләрдин риғбәтләндүрүштә актип болуп кәлгән атиси тохти әмәтниң бирәр пешкәлликкә учрап қелишидин әнсирәватқанлиқини тәкитлиди.
Хәлқара җәмийәт хитай һөкүмитиниң уйғур диярида 800 миңдин икки милйонға қәдәр уйғур вә башқиларни лагерларға қамиғанлиқини илгири сүрмәктә. Абдурахман тохти аилисиниң паҗиәси әнә шу лагерларға солинип вәйран қилинған уйғур аилилириниң паҗиәлириниң пәқәт бир мисалидур. Инкаслардин мәлум болғандәк лагерларниң елип келиватқан аилиләрни парчилап вәйран қилиш характерлик тәһдити һәм тәсирлири муһаҗирәттики уйғурларғиму охшашла еғир болмақта.
