Những bất ổn xung quanh cây huê (phần 2)

Liệu phương thức trồng trọt này cần được nhìn nhận như thế nào cho thích đáng? Việc đầu tư và canh tác nông nghiệp không thể dựa trên những lời đồn đoán vô căn cứ. Thông tín viên Nhân Khánh có bài tường trình sau. Xin mời quý vị theo dõi.

Vài chục năm mới thu hoạch

10 năm đường kính của cây là trên 20 cm, nếu mà đất tốt. Bây giờ đừng nghĩ đến giá trị siêu lợi nhuận, cái giá đó là giá ảo rồi. Còn giá thực của nó thuộc nhóm gỗ 1A.

KS Mai Văn Hè

Giá gỗ huê từng đạt đỉnh cao năm 2007. Thị trường Trung Quốc chỉ lắng xuống khi nhận ra, các sản phẩm gỗ huê có mặt ở Trung Quốc chủ yếu đến từ Việt Nam, chứ không phải hàng gốc Hải Nam. Cơn sốt mua bán gỗ huê đầu tiên đổ bộ vào miền Bắc rồi chạy dọc vào miền Trung. Nhiều gia đình dỡ giường tủ, nhà cửa rồi cả bàn thờ ra đem bán. Hình thức mua bán sòng phẳng đã biến tướng khi đặt chân đến Tây nguyên, với độc chiêu đổi nhà cũ lấy nhà mới, nhiều ngôi nhà sàn có tuổi đời vài chục năm đã lặng lẽ biến mất theo đám gian thương. Chúng tôi có hỏi Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội gỗ và Thủy sản, ông Nguyễn Tôn Quyền về nguồn gốc cơn sốt và tình hình sử dụng gỗ huê trong nước thì được cho biết:

“Hiện nay gỗ sưa chỉ bán cho Trung Hoa lục địa, Hồng Kông và Đài Loan, họ sang mua rất nhiều gỗ này. Có người ta thì hám lợi cho nên chặt trộm mà bán đi, với giá rất là cao.

Còn để làm gì, hiện nay chúng tôi cũng chưa biết. Ở Trung Quốc, người ta cũng mua như vậy thôi. Còn Việt Nam hiện nay, ít người dùng loại gỗ này lắm. Từ xưa đến nay không ai chú ý đến nó. Gỗ sưa mọc ở đường phố, trong công viên, trong các vườn hoa rất nhiều.”

Cây huê được trồng trên các đường phố vì có tán rộng, dễ trồng ở nhiều loại đất khác nhau từ đồi núi đến đồng bằng. Còn trong tự nhiên, cây huê mọc thưa thớt, chủ yếu tại các khu vực núi đá vôi. Theo kinh nghiệm dân gian, huê trồng ở nhà, vườn đồi do đất đai màu mỡ nên thân cây phát triển rất nhanh nhưng lõi lại chậm phát triển. Lõi huê rất cứng, phải trên 10 năm tuổi mới bắt đầu cho lõi. Gỗ để lâu không bị mối mọt, có mùi thơm kỵ muỗi.

Nhằm thỏa mãn cơn sốt gỗ huê, phong trào trồng cây huê lan rộng nhiều nơi. Ở huyện Tam Đảo và Vĩnh Tường thuộc tỉnh Vĩnh Phúc, người dân đua nhau ươm mầm, bán cây giống. Mấy năm gần đây, các công ty đầu tư trồng rừng ồ ạt thu mua cây huê giống từ Việt Nam để đưa sang trồng ở Lào. Phong trào trồng cây huê phát triển vào Quảng Bình, Bình Phước. Thời cao điểm, giá cây huê giống đến  60.000 đồng/cây, giờ phổ biến chỉ còn 10.000 đồng/cây. Còn hạt giống có nơi bán 1 tạ đến hàng triệu đồng. Về giá cây giống, chúng tôi có trao đổi với Kỹ sư Mai Văn Hè thuộc một trạm khuyến nông ở tỉnh Bình Phước thì được cho biết:

“8 ngàn đồng/cây, chiều cao của nó là trên 35 cm. Bảo đảm giống là cây sưa đỏ Trạm khuyến nông thị xã Phước Long. 10 năm đường kính của cây là trên 20 cm, nếu mà đất tốt. Bây giờ đừng nghĩ đến giá trị siêu lợi nhuận, cái giá đó là giá ảo rồi. Còn giá thực của nó thuộc nhóm gỗ 1 A thì giá không dưới 100 triệu.

Tốc độ sinh trưởng của cây này nhanh hơn so với các loại cây khác trong nhóm 1 A như lim. Sử dụng vào làm mộc mỹ nghệ cực kỳ đẹp, vì gỗ của nó có vân đẹp. Vì diện tích rừng ngày càng thu hẹp, thì gỗ không bao giờ xuống giá hết.”

Vân gỗ huê muôn hình vạn trạng, biến ảo không theo một nguyên tắc cố định. Tuy nhiên, do chưa biết đích xác được mục đích và lĩnh vực sử dụng của huê, hiện tượng canh tác kiểu “đi tắt đón đầu” này cần được cân nhắc. Giữa việc thu hoạch làm gỗ với thu hoạch bán ký là hoàn toàn không giống nhau. Đối với loại cây lấy gỗ thì thời gian để khai thác hiệu quả nhất, tối thiểu cũng mất vài chục năm. Huê hoàn toàn không phải thuộc loại cây công nghiệp ngắn ngày, vòng đời của huê lên đến hàng trăm năm.

Có nên đầu tư mạo hiểm?

VN có văn bản hoàn toàn cấm việc khai thác và mua bán gỗ sưa, hay còn gọi là gỗ huê tại VN. Nói chung tất cả là trồng cũng như là có trong tự nhiên, vẫn cứ phải cấm hết.

Ô. Nguyễn Tôn Quyền

Với bối cảnh giá trị của cây huê hoàn toàn bị kích thích bởi giá cả, trong khi giá trị sử dụng thực sự của huê vẫn còn là một điều bí ẩn. Chúng tôi hỏi ông Nguyễn Tôn Quyền về quan điểm chính sách của nhà nước đối với gỗ huê thì được cho biết:

“Đến giờ này, chính phủ Việt Nam có văn bản hoàn toàn cấm việc khai thác và mua bán gỗ sưa, hay còn gọi là gỗ huê tại Việt Nam. Nói chung tất cả là trồng cũng như là có trong tự nhiên, vẫn cứ phải cấm hết.

Hiện nay có rất nhiều cá nhân và tổ chức đang trồng gỗ sưa ở trong vườn nhà của họ. Mới khởi tạo mấy năm nay thôi, cũng chưa nhiều lắm. Có 2 loại: loại sưa trắng và sưa đỏ. Chỉ cấm loại sưa đỏ thôi.”

Đây cũng chính là loại cây huê đang được phổ biến trồng tại các vườn cây và trang trại nhiều nơi trong nước. Hiện nay, không ai nắm được tại Việt Nam có bao nhiêu cây huê và diện tích trồng bao nhiêu. Liệu có nên mạo hiểm với một giống cây trồng có thời gian chăm sóc rất dài, lại không có đầu mối bao tiêu sản phẩm là một vấn đề cần cân nhắc. Theo Thạc sỹ Đỗ Văn Bản, Trưởng phòng Tài nguyên thực vật thuộc Viện Khoa học lâm nghiệp, khó khăn nhất lớn nhất là Việt Nam chưa có phòng thí nghiệm có đủ công nghệ để phân tích sâu hơn về mạch phân tử trong thành phần của tinh dầu, cấu trúc bên trong của gỗ và thực vật nói chung. Thường phải đưa ra nước ngoài phân tích, mà chủ yếu là đưa sang Trung Quốc.

Chuyện về giá trị cây huê cứ nửa thực nửa hư, khiến người ta không biết tin vào đâu để tiếp tục đầu tư trồng trọt. Hiện nay nếu hướng xử lý vẫn thiên về các biện pháp ngăn chặn, những vấn đề xung quanh cây huê xem ra vẫn còn nhiều bất ổn. Hòng tránh những bất trắc trong tương lai, mô hình phát triển cây huê theo kiểu trồng công nghiệp cần có những nghiên cứu chuyên sâu với nguồn đầu tư cấp nhà nước. Hiện thị trường và hướng canh tác của người dân đối với cây huê đang cần những hướng dẫn thiết thực từ các cấp có thẩm quyền.

Những sự kiện nổi bật tại Việt Nam trong tuần

Theo dòng thời sự:

• Những bất ổn xung quanh cây huê (phần 1)
• Thực trạng rừng Việt Nam hiện nay ra sao?
• Cây dó bầu, nguyên liệu sản xuất trầm hương
• Việt Nam mất 31 ngàn héc ta đất rừng mỗi năm
• Giặc rừng ở vườn Quốc gia Hoàng Liên Sơn
• Tình trạng phá rừng và săn bắt thú quý tại Việt Nam
• Quản lý và bảo tồn Vườn Quốc Gia