Hội nhập và hợp tác quốc tế là mục tiêu của chính phủ Việt Nam những năm qua. Hội nhập quốc tế là quá trình các nhà nước có đủ tư cách quốc gia, vùng lãnh thổ được quốc tế công nhận tiến hành các mối quan hệ với các quốc gia, tổ chức quốc tế khác để hướng đến chia sẻ nhằm mục tiêu chung đạt được lợi ích cho nước mình và các nước, tổ chức quốc tế khác về chính trị, kinh tế, văn hóa, an ninh... trên cơ sở tuân thủ các khuôn khổ chế định chung.
Trên thực tế Việt Nam đang cố gắng hội nhập với thế giới về nhiều mặt như kinh tế, giáo dục, an ninh quốc phòng… Chính phủ Hà Nội tham gia ký kết nhiều công ước quốc tế, gia nhập các tổ chức quốc tế, các hiệp định mậu dịch chung…
Riêng về mặt nhân quyền và tự do báo chí thì Việt Nam dường như không muốn hội nhập mà chỉ hành xử theo cách riêng của mình.
Theo bảng xếp hạng do tổ chức Phóng Viên Không Biên Giới (RSF) công bố vào ngày 21 tháng 4 năm 2020, Việt Nam xếp thứ 175 trên 180 quốc gia toàn thế giới về Chỉ số Tự do Báo chí năm 2020. RSF đánh giá Trung Quốc và Việt Nam là hai quốc gia có số tù nhân là nhà báo và blogger cao nhất tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
Còn theo bảng xếp hạng của Freedom House vào tháng 3 năm 2020 thì Việt Nam vẫn bị xếp hạng nước không có tự do với số điểm chỉ 20 trên thang 100 điểm.
Freedom House là một tổ chức phi chính phủ quốc tế có chức năng theo dõi tiến trình dân chủ hóa toàn cầu, khảo sát và nghiên cứu về tình hình tự do chính trị và các quyền tự do cơ bản của công dân các quốc gia trên thế giới.
Suốt từ năm 2006 cho đến nay, qua rất nhiều các cuộc đối thoại nhân quyền, Việt Nam luôn hứa rất nhiều với quốc tế sẽ cải thiện nhân quyền nhưng số lượng tù nhân nhân quyền bị bắt, bị tù đầy vẫn gia tăng rất nhiều. -Luật sư Nguyễn Văn Đài
Luật sư Nguyễn Văn Đài từ Đức nhận định rằng, nhân quyền Việt Nam chỉ có thể được cải thiện một khi Điều 4 Hiến pháp bị xóa bỏ. Ông nói:
“Nếu ĐCSVN mà thể hiện quyền con người thì việc đầu tiên là họ phải sửa đổi hiến pháp, xóa bỏ Điều 4. Bởi đây là điều căn bản nhất để họ dựa vào mà xâm phạm cũng như tước đoạt quyền con người và chính trị của người dân Việt Nam. Còn việc họ ký các công ước quốc tế về quyền con người hay tham gia các cuộc đối thoại về nhân quyền với Mỹ, châu Âu, Úc hay một vào nước khác nữa, chỉ là tìm cách để che đậy hay làm giảm sự lên án của quốc tế đối với các vi phạm nhân quyền của họ mà thôi. Về mặt bản chất họ không bao giờ thay đổi cả.
Suốt từ năm 2006 cho đến nay, qua rất nhiều các cuộc đối thoại nhân quyền, Việt Nam luôn hứa rất nhiều với quốc tế sẽ cải thiện nhân quyền nhưng số lượng tù nhân nhân quyền bị bắt, bị tù đầy vẫn gia tăng rất nhiều.”
Luật sư Đài nói thêm rằng, quốc tế không có cơ chế trừng phạt các quốc gia thành viên đã tham gia ký kết các công ước quốc tế về quyền dân sự, chính trị hay các quyền kinh tế, xã hội, mà lại vi phạm. Việt Nam luôn đưa ra những cam kết cải thiện nhân quyền nhưng lại không thực hiện và không bị chế tài gì cả. Chính vì vậy Việt Nam liên tục vi phạm nhân quyền từ năm này qua năm khác.
Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ 12 (tháng 1 năm 2016) đã nêu rõ chủ trương và đường lối về hội nhập quốc tế là: “Bảo đảm lợi ích tối cao của quốc gia, dân tộc trên cơ sở nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng và cùng có lợi. Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa diện hóa quan hệ quốc tế, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế”.
Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ 13 (tháng 1 năm 2021) bổ sung thêm nội dung xây dựng nền ngoại giao hiện đại vì lợi ích quốc gia - dân tộc, lấy phục vụ người dân và doanh nghiệp làm trung tâm; đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác song phương với các đối tác, đặc biệt là các đối tác chiến lược, đối tác toàn diện; tiếp tục chủ động và tích cực hội nhập quốc tế, tiếp tục đổi mới hợp tác quốc tế về pháp luật theo hướng chủ động, tích cực tận dụng hiệu quả quy tắc, luật lệ quốc tế và tham gia các hoạt động của cộng đồng khu vực và quốc tế, tăng cường đối ngoại nhân dân…
Nhà báo Lê Trung Khoa từ Berlin nêu quan điểm của ông:
"Theo tôi, ĐCSVN cũng dần thích nghi với cuộc sống thực tế và sự hội nhập quốc tế. Đó là vì họ cần về kinh tế, cần đô la để nuôi bộ máy cồng kềnh của đảng cũng như của nhà nước song trùng. Nhưng họ chỉ muốn mở về kinh tế mà không muốn mở về dân quyền và dân chủ. Những điều có ghi trong hiến pháp Việt Nam nhưng họ không thực hiện. Càng ngày cường độ đàn áp của ĐCSVN đối với những tiếng nói phản biện xây dựng hay giới bất đồng chính kiến trong nước càng dữ dội hơn."
Theo tổ chức Người Bảo Vệ Nhân Quyền (Defense The Defenders), trong năm 2020, chính quyền Việt Nam bắt giữ tổng cộng 60 người hoạt động về quyền con người và quyền đất đai, đồng thời Việt Nam kết án 22 nhà hoạt động với mức án từ 9 tháng đến 12 năm tù.
Đầu năm 2021, ba nhà báo độc lập Việt Nam bị tuyên tổng cộng 37 năm tù giam với cáo buộc "làm, tàng trữ, phát tán thông tin, vật phẩm nhằm chống Nhà nước CHXHCN Việt Nam".
Ba nhà báo gồm Tiến sĩ Phạm Chí Dũng, Chủ tịch Hội bị tuyên 15 năm tù, ông Nguyễn Tường Thụy, Phó Chủ tịch và Lê Hữu Minh Tuấn - Biên tập viên của Việt Nam Thời Báo cùng mức án 11 năm tù giam.
Đến thời điểm 2021 rồi mà Việt Nam vẫn giữ Điều 4 hiến pháp, vẫn đàn áp chính trị là một chính sách hết sức lạc hậu, vi phạm công ước quốc tế và cản trở sự phát triển của đất nước. -Ông Hoàng Tứ Duy
Trước đó, Tổ chức Bảo vệ Ký Giả (CPJ) lên tiếng rằng, Việt Nam là một trong các quốc gia đặc biệt thành thạo trong việc tống giam và sách nhiễu các ký giả và gia đình họ, cũng như tham gia vào việc kiểm duyệt Internet và mạng xã hội.
Ông Hoàng Tứ Duy, phát ngôn nhân của Việt Tân đánh giá tình hình nhân quyền Việt Nam:
“Trong mấy năm qua số người bị bắt ngày càng nhiều, mức án ngày càng nặng. Mạng xã hội bị kiểm duyệt khắt khe hơn. Tình trạng nhân quyền đi xuống rõ rệt trong năm vừa qua.
Trong quá trình hội nhập thế giới thì Nhà nước Việt Nam cam kết thì nhiều nhưng tôn trọng thì ít. Chính vì vậy Quốc hội Âu châu mới đây có ra nghị quyết phản đối tình trạng vi phạm nhân quyền Việt Nam và kêu gọi đình chỉ Hiệp định thương mai tự do EVFTA, đến khi nào Nhà nước Việt Nam tôn trọng những cam kết.
Đến thời điểm 2021 rồi mà Việt Nam vẫn giữ Điều 4 hiến pháp, vẫn đàn áp chính trị là một chính sách hết sức lạc hậu, vi phạm công ước quốc tế và cản trở sự phát triển của đất nước.”
Theo ông Hoàng Tứ Duy, muốn thay đổi tình trạng nhân quyền Việt Nam thì phải giải quyết tận gốc. Điều này cần thời gian. Nhưng những bước ngắn hạn có thể làm vào lúc này là vận động để các nước vận dụng Đạo luật Magnitsky nhằm chế tài các quan chức Nhà nước vi phạm nhân quyền.
Đạo luật này được ban hành năm 2016, áp dụng trên quy mô toàn cầu, ủy quyền cho chính phủ Hoa Kỳ xử phạt những người mà họ coi là người vi phạm nhân quyền, đóng băng tài sản của họ và cấm họ vào Hoa Kỳ.
Với Luật sư Nguyễn Văn Đài thì việc xóa bỏ Điều 4 hiến pháp là điều kiện tiên quyết để người dân Việt Nam có nhân quyền. Điều này không bao giờ đến từ chính Đảng cộng sản, bởi họ nhiều lần tuyên bố ‘còn đảng còn mình’; ‘bỏ Điều 4 hiến pháp là tự sát’,… cho nên muốn xóa bỏ Điều 4 hiến pháp thì phải xuất phát từ chính người dân Việt Nam đấu tranh, buộc nhà cầm quyền phải thay đổi.