Chăm sóc thân - tâm toàn diện

Thư giãn, vui chơi lành mạnh giúp nâng cao sức khoẻ tinh thần

Tuy nhiên, vì nhiều lý do, việc chăm sóc sức khoẻ tinh thần vẫn chưa được nhận thức đầy đủ và quan tâm đúng mức. Trong Chương trình Sức khoẻ và Đời sống hôm nay, Quỳnh Như xin mời quý vị theo dõi ý kiến của các chuyên gia sức khỏe bàn về vấn đề nên lưu ý chăm sóc thân tâm toàn diện.

Y học Đông phương đã đưa ra một định nghĩa ngắn gọn, khí huyết lưu thông, tinh thần đầy đủ như vậy là sức khoẻ.

Hiện nay, với đà tiến bộ của khoa học và các phương tiện thông tin đại chúng, con người ngày càng nhận thức và quan tâm nhiều đến việc phòng tránh bệnh tật và chăm sóc cho sức khỏe, với sự trợ lực của thuốc men và các phương tiện xét nghiệm y khoa. Do vậy phần thân thể được quan tâm và chăm sóc chu đáo. Nhưng trên thực tế người ta cũng nhận thấy bệnh tật ngày càng tăng. Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới, tỷ lệ người dân gặp phải các vấn đề về sức khoẻ tinh thần, trong đó có các bệnh tâm thần, ở mức cao – cứ bốn người thì có một người có vấn đề về sức khoẻ tinh thần.

Ở Việt Nam, có tới 15% dân số mắc một trong các chứng bệnh tâm thần; thường gặp là tâm thần phân liệt, động kinh, lo âu, trầm cảm, chậm phát triển tâm thần, rối loạn hành vi trong thanh thiếu niên, mất trí ở tuổi già…

Bác sĩ Nguyễn Võ Kỳ Anh thuộc Đại Học Y Hà Nội cho rằng, sức khoẻ tinh thần, là hiện thân của sự thoả mãn về mặt giao tiếp xã hội, tình cảm và tinh thần; được thể hiện ở sự sảng khoái, ở cảm giác dễ chịu, cảm xúc vui tươi, thanh thản; ở những ý nghĩ lạc quan, yêu đời; quan niệm sống tích cực, dũng cảm, chủ động; và khả năng chống lại những quan niệm bi quan và lối sống không lành mạnh.

Phòng bệnh hơn chữa bệnh

Bác sĩ Trương Thìn, nguyên Giám đốc Viện Y học Dân tộc Thành phố Hồ Chí Minh đưa ra nhận định về một số nguyên nhân xã hội đưa đẩy con người đến những bất an về tinh thần. Ông nói:

Hình minh hoạ. RFA photo

“Cuộc sống của con người bây giờ căng thẳng quá, người ta phải làm việc nhiều quá, người ta phải cạnh tranh nhiều quá, người ta phải giành giựt nhiều quá. Và như vậy đến một thời gian nào đó, người ta tới một trạng thái mệt mỏi về thể xác, mệt mỏi về tinh thần. Đặc biệt năng suất làm việc giảm xuống, và trí tuệ giảm do sự căng thẳng. Đó là những cái thường nhất. Nhưng có thể có nhiều bệnh về thể xác phát sinh từ sự căng thẳng về tinh thần.”  

Người thầy thuốc này liệt kê một số loại bệnh trạng có thể phát sinh từ việc tâm thần bất an như sau:

“Một là giấc ngủ không được yên, hai là các bệnh về tim mạch có thể tới. Ba là kể cả các bệnh về ung thư cũng có thể kéo tới, bệnh tiểu đường có thể tới. Tất cả những bệnh tật đều có thể xảy ra khởi đầu từ một sự mệt mỏi về thể xác và tinh thần, bởi vì sức đề kháng của con người khi đó giảm đi, và bệnh cơ hội tràn tới. Đó là một vấn đề nan giải thuộc về sinh hoạt.

Chúng ta cứ chờ đến khi bệnh tới, đau ốm rồi chúng ta mới chữa, bệnh tim thì mình chữa tim, bệnh tiểu đường chữa tiểu đường, bệnh thận chữa thận, ung thư thì chữa ung thư. Tất cả những cái đó là bị động rồi, chậm đi một bước rất lớn mà từ đó tốn kém rất nhiều mà kết quả không bao nhiêu. Nên ngày nay chúng ta phải chú ý đến vấn đề đi trước một bước phòng bệnh.

Phòng bệnh ở đây là một lối sinh hoạt. Điều này rất quan trọng. Phải có lối sinh hoạt làm sao để con người mình luôn được thư dãn, bên cạnh công việc nên có sự thư dãn, luôn luôn cái tâm bình yên, không để nó lo lắng, bức xúc nhiều chuyện quá, luôn luôn vất bớt suy nghĩ đi. Suy nghĩ thể hiện sự yếu đuối của con người – mình bế tắc, mình suy nghĩ. Tất cả những cái đó mà thông đi một cái, thì mình sẽ giải quyết được rất nhiều điều trật.”                    

Giải thích lý do vì sao chúng ta cần chú ý đến vấn đề chăm sóc thân thể và tâm hồn, Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hưng, Chủ tịch Hội Dinh Dưỡng Thành phố Hồ Chí Minh cho biết:

“Người Việt chúng ta gọi là con người, tức là có hai phần, còn tiếng Anh thì rõ hơn, gọi con người là Human Being. Human xuất phát từ một từ cổ của Hy lạp là Humos, chính là phần cơ thể, phần thể chất của con người; còn being chính là sự sống ở bên trong cơ thể, hay còn gọi là linh hồn, tâm hồn – cái trao cho cơ thể sự sống.

Lý do chúng ta phải chăm sóc thân-tâm là vì chúng ta có hai phần riêng biệt. Kế đến, đa số bệnh của thân xuất phát từ tâm. Một điều quan trọng nữa là, cuộc sống của chúng ta có hạnh phúc hay không, có vui vẻ hay không chính là trạng thái tâm của chúng ta. Cho nên đó là những lý do khiến chúng ta phải chăm sóc thân tâm toàn diện.”         
Đề cập đến vấn đề chăm sóc thân tâm toàn diện, Bác sĩ Kim Hưng nói:

“Để đơn giản hoá vấn đề thì chúng ta dựa vào cách mà chúng ta chăm sóc thân như thế nào thì cũng chăm sóc tâm như vậy. Chúng ta cũng chăm sóc đến vấn đề ngủ nghỉ. Chúng ta chăm sóc cho sự nghỉ ngơi của thân rất nhiều như chăm lo đến các tiện nghi của phòng như máy lạnh chẳng hạn, thực chất có người ở trong những phương tiện như vậy nhưng vẫn bị mất ngủ."

Cũng theo Bác sĩ Kim Hưng, ngay ở Mỹ có đến 67% trường hợp người bệnh có vấn đề liên quan đến giấc ngủ, và đa số họ phải sử dụng thuốc ngủ. Và trạng thái tinh thần của nhiều người không được nghỉ ngơi, mặc dù thân thể họ trong điều kiện được nghỉ ngơi rất chu đáo như giường ngủ, chăn đệm êm ấm, với máy điều hòa nhiệt độ.

Hay như bây giờ mọi người rất chú ý đến việc rèn luyện cơ thể; điều đó cũng rất quan trọng và cần thiết. Nhưng theo đánh giá của chuyên gia dinh dưỡng này, cái tâm của chúng ta bây giờ rất yếu, nên rất dễ bị tác động bởi môi trường bên ngoài, bởi người khác. Bất cứ điều gì cũng có thể làm cho tâm trí hoảng loạn, sợ hãi, lo âu buồn phiền. Như vậy cái tâm cũng cần phải được rèn luyện để nó có thể vững chãi trong bất kỳ tình huống nào. Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hưng nói thêm:

“Cái thân có nhiều bệnh tật để phòng và trị bệnh nhưng tâm hồn của chúng ta cũng có vô số bệnh, và chúng ta chưa thật sự hiểu biết các bệnh của tâm để chữa trị cho nó, và các bệnh ở tâm thì thường dẫn đến các bệnh ở thân. Như vậy chăm sóc thân tâm toàn diện nghiã là chúng ta chăm sóc thân như thế nào thì chúng ta cũng phải chú ý đến tâm như vậy.”        

Chăm sóc toàn diện cơ thể

Ngược lại, nếu chúng ta chú ý đến việc chăm sóc thân-tâm toàn diện thì đó cũng là cách để phòng tránh bệnh tật cho cơ thể. Chuyên gia chăm sóc sức khỏe này nhấn mạnh:

Hoàng hôn trên biển Phan Thiết. RFA photo

“Tôi chỉ lưu ý một điều chúng ta cần đặc biệt quan tâm, chúng ta phải hiểu rằng, không ai chưã được bệnh cho mình đâu, mà thực ra bác sĩ bên trong mới chữa bệnh được cho chính bản thân chúng ta. Bác sĩ bên ngoài chỉ là người hỗ trợ cho bác sĩ bên trong chúng ta chữa lành bệnh. Nói một cách khác chúng ta có một năng lực chữa lành ở bên trong chúng ta, và chúng ta cần phải nhận biết bằng cách lắng nghe chính cơ thể của chúng ta.

Để xem chúng ta ăn như thế nào là vừa, chẳng hạn, thực phẩm nào thì tốt cho chúng ta. Rồi chúng ta biết thời tiết nào thì nên ăn mặc như thế nào là vừa đủ ấm chẳng hạn. Tức là chúng ta phải xem cái lối sống của chúng ta, như thế nào thì chúng ta cảm thấy nó phù hợp. Và hàng ngày nếu chúng ta thực hành vấn đề thư dãn toàn thân và khi tinh thần chúng ta bình an thì chúng ta trao bình an cho chính cơ thể của mình.

Nếu chúng ta không chăm sóc thân tâm thì chúng ta sẽ trở thành nạn nhân của môi trường bên ngoài, còn nếu chúng ta biết chăm sóc thân tâm thì chúng ta sẽ là chủ nhân. Chúng ta có thể bảo vệ được tinh thần của chúng ta. Cả cơ thể của chúng ta khoẻ mạnh bình an trong mọi tình huống trong cuộc sống.”                  

Bác sĩ Trương Thìn đưa ra lời khuyên cho những ai còn lơ là trong việc chăm sóc sức khoẻ tinh thần:

“Con người đã từng bay ra vũ trụ nhìn về quả đất thì thấy quả đất quá nhỏ bé. Ở mặt trăng nhìn về con người thì thấy quá nhỏ, chỉ bằng con kiến thôi. Ở dưới đó những con kiến này tranh giành nhau chức này chức kia, chiếm của cải lẫn nhau, xây nhà xây cửa. Nhưng ở một tầm nhìn nào đó, tất cả những cái đó quá nhỏ nhoi. Cuộc sống có gì giá trị đâu. Khi chúng ta tới cũng tay không, và khi chúng ta ra đi cũng tay không. Vậy thì chúng ta tranh giành cái gì vậy. Từ đó sinh ra rất nhiều bệnh về tinh thần, rất nhiều bệnh về thể chất.

Cho nên một lời khuyên, hãy nhìn cuộc sống là những cái nhỏ, tầm thường và vì vậy đừng nhảy vô mà đấu đá tranh giành, thì như vậy sẽ giải quyết được một vấn đề rất lớn. Nhân loại bây giờ đang bị vướng vào cái đó. Thấy mình to quá, và chạy theo cái mà mình gọi là to. Để cho có giá trị như mọi người, vô số cái ham muốn, mà vì đang thấy to quá nên mình lao vào nó. Và khi từ bỏ cách nhìn đó thì sẽ thấy thế gian này nhẹ và không nặng nữa. Tại vì ta nghĩ cái gì cũng quan trọng cả, cái gì cũng lớn cả cho nên ta đau khổ.”                    

Sức khỏe nói chung và sức khoẻ tinh thần nói riêng không phải là vàng hay là bạc như cách nói nôm na chúng ta vẫn nói, mà sức khỏe là chính tất cả. Đặc biệt nên lưu ý đến việc chăm sóc sức khỏe tinh thần vì đó là một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Tuy nhiên không phải ai cũng biết cách chăm sóc nó.