Theo tin báo chí, Hiệp Hội Lương Thực Việt Nam đã hoàn tất mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo và tiếp tục mua thêm 500 ngàn tấn nữa. Tổng số gạo tạm trữ tương đương 3 triệu tấn lúa hàng hóa. Giá mua gạo được ấn định bảo đảm giá lúa tối thiểu là 4.000đ/kg để nông dân có lãi 30%. Dĩ nhiên đây là lúa khô đạt tiêu chuẩn nếu nông dân chở tới kho doanh nghiệp, nông dân bán lúa ướt cho thương lái thu mua tại nhà tại ruộng có thể chỉ được 3.500đ/kg hoặc ít hơn.
Vụ Đông Xuân bội thu năm nay, tiếp tục thể hiện sự phát triển sản xuất và tiêu thụ lúa gạo thiếu tính bền vững ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Nam Nguyên phỏng vấn TS Vũ Trọng Bình, Giám đốc Trung Tâm Phát Triển Nông Thôn, thuộc Viện Chính Sách và Chiến Lược Phát Triển Nông Nghiệp Nông Thôn, về một vài khía cạnh liên quan mời quí vị cùng nghe.
Nghị quyết 26
Nam Nguyên: Nông nghiệp đóng góp lớn vào thành tích vượt khủng hoảng vừa qua. Liệu khu vực này có tiếp tục chịu thiệt thòi như những năm trước, tỷ lệ đầu tư từ ngân sách quá thấp. Bây giờ có hướng mở ra cho tương lai hay không?
TS Vũ Trọng Bình: Vừa rồi trung ương đảng có nghị quyết 26 về nông nghiệp nông thôn nông dân. Với nghị quyết này đã có quyết tâm tăng mức đầu tư cho nông nghiệp lên rất cao so với trước, tỷ lệ bao nhiêu thì các cơ quan chức năng đang tính.
Với nghị quyết này đã có quyết tâm tăng mức đầu tư cho nông nghiệp lên rất cao so với trước, tỷ lệ bao nhiêu thì các cơ quan chức năng đang tính.
TS Vũ Trọng Bình
Thứ hai, có chính sách phát triển doanh nghiệp nông thôn từ chính người dân, chứ không chỉ từ bên ngoài.
Thứ ba, phát triển kinh tế hợp tác với chiều hướng có nhiều thay đổi thực sự, đổi mới phát triển dự án hỗ trợ cư dân, tăng quyền cho người dân, mở rộng dân chủ ở nông thôn, ví dụ hiện nay một số xã đang bầu bí thư xã trực tiếp (đảng ủy), bầu chủ tịch xã trực tiếp.
Ngoài ra trong quá trình xây dựng cơ bản ở cấp thôn bản, thì cộng đồng được giao quyền nhiều hơn trong trực tiếp xây dựng giám sát và thi công, thủ tục tài chính cũng dễ hơn. Vai trò của nông nghiệp nông dân nông thôn ngày xưa trong các nghị quyết rất quan trọng, trong chiến lược 10 năm tới, bây giờ phát triển nông nghiệp nông dân nông thôn bằng chiến lược, sự quan trọng được đẩy lên, vốn đầu tư chắc chắn sẽ lớn hơn được quan tâm nhiều hơn.
Hỗ trợ xuất khẩu
| Fact box | |
|
Nam Nguyên: Về nông nghiệp nông thôn thì lúa gạo được cho là quan trọng nhất. Những người hưởng lợi nhuận từ lúa gạo xuất khẩu, phải có trách nhiệm với đồng ruộng và nông dân. TS nhận định gì?
TS Vũ Trọng Bình: Thật ra vấn đề trách nhiệm trong cơ chế thị trường, quan hệ giữa nhà xuất khẩu và nông dân rõ ràng là quan hệ thị trường. Hiện nay nhà nước đang có chính sách để hỗ trợ người dân và hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình xuất khẩu.
Thí dụ người dân được hỗ trợ trong chính sách mua tạm trữ lúa gạo, chuyển giao kỹ thuật công nghệ cây trồng. Ví dụ đồng bằng sông Cửu Long người dân được hỗ trợ rất nhiều trong thực hiện “ba giảm ba tăng”, hỗ trợ về thủy lợi rất lớn. Trách nhiệm của doanh nghiệp là đóng thuế và nhà nước dùng tiền thuế ấy để điều phối lại.
Cũng phải nói là kinh tế hợp tác ở Việt Nam chưa mạnh, chính vì thế mức độ liên kết của người dân còn ở mức độ khiêm tốn, đặc biệt như ở đồng bằng sông Cửu Long. Khi liên kết còn khiêm tốn thì vai trò của người ta trong việc đối thoại đàm phán giá cả với doanh nghiệp, là không thể thực hiện sòng phẳng được. Đó là sự thiệt thòi cho nông dân, hướng sắp tới là phải thúc đẩy vai trò người dân trong liên kết theo chiều ngang, để người ta có thể đàm phán tham gia thị trường hiệu quả hơn.
Kinh nghiệm Hợp tác hóa
Nam Nguyên: Kinh nghiệm quá khứ làm cho người dân dị ứng với hợp tác hóa, vậy làm sao có thể thuyết phục người ta tham gia vấn đề này?
TS Vũ Trọng Bình: Cái chính là môi trường hoàn toàn thay đổi, ngày xưa là nền kinh tế tập trung và chỉ đạo mang tính chất hành chính. Hiện nay trong bối cảnh nền kinh tế hoàn toàn khác, suy nghĩ của cán bộ và người dân hoàn toàn khác, người dân cũng hiểu.
Nhất là trong vòng 30 năm hiện nay những người chủ gia đình phần lớn là tầng lớp thanh niên trẻ 30-40 tuổi, cái dấu ấn hợp tác không còn nặng nề nữa. Thứ hai, bối cảnh xã hội có nhiều thay đổi, cán bộ chỉ đạo cũng có nhiều thay đổi. Thứ ba, khung chính sách cũng thay đổi. Thứ tư là đã có xây dựng những mô hình thay đổi thực tiễn, đối với ngừơi dân thì không gì bằng thực tiễn để người ta nhìn và học hỏi.
Quan điểm hiện nay là để cho người dân tự nguyện, người ta muốn thành lập to hay nhỏ, liên kết như thế nào đấy là quyền của họ và nhà nước chỉ mang tính cách hỗ trợ. Đấy là quan điểm xuyên suốt,nếu người ta nhìn thấy thì sẽ tự tham gia.
Nhiều diễn đàn cũng nêu lên quan ngại, nhưng chúng tôi cho rằng sự cản trở chính là khung chính sách liệu có đủ hấp dẫn, thu hút người dân hay chưa thôi, còn dư âm của quản lý kinh tế hợp tác ngày xưa không phải chỉ cho người dân mà đôi lúc đâu đó vẫn còn trong tư tưởng của một số cán bộ và trong chính sách. Điều này sẽ được khắc phục dần dần trong giai đoạn hiện nay. Chúng tôi cũng là một trong những bộ phận đang cùng các cơ quan khác rà soát làm sao cho các chính sách được tốt hơn.
Đề án tam nông
Nam Nguyên: Mọi việc có thể đến khi chính sách tam nông đi vào cuộc sống thì mới giải quyết tất cả. Nhưng tam nông là chuyện lâu dài, còn trong hiện tại giải pháp về lúa gạo liên quan tới thu mua, tồn trữ và phân phối, tất cả có liên quan tới Hiệp Hội xuất khẩu gạo. Theo TS trong ngắn hạn phải làm gì?
TS Vũ Trọng Bình: Giải pháp về tam nông không phải chờ lâu dài, sau nghị quyết tam nông thì chính phủ đã có một chương trình hành động 42 đề án và chương trình hành động. Hiện nay Bộ Nông nghiệp Phát triển Nông thôn, các Bộ ngành khác, Bộ Lao động Thương binh Xã hội đang thực hiện các chương trình đề án tam nông, trong đó có thí điểm nông thôn mới, có chương trình hợp tác đang thử nghiệm ở một số địa phương. Nói chung có những việc là lâu dài, có những việc được triển khai ngay.
Hiện nay Bộ Nông nghiệp Phát triển Nông thôn, các Bộ ngành khác, Bộ Lao động Thương binh Xã hội đang thực hiện các chương trình đề án tam nông, trong đó có thí điểm nông thôn mới, có chương trình hợp tác đang thử nghiệm ở một số địa phương.
TS Vũ Trọng Bình
Còn về việc tổ chức ngành hàng cũng như vai trò của Hiệp Hội lúa gạo, đứng trên quan điểm Hiệp Hội lúa gạo có vai trò lớn, được nhà nước giao vai trò điều hành nền kinh tế, tất nhiên trong quá trình điều hành có nhiều ý kiến trái chiều về tính tích cực và không tích cực của Hiệp Hội. Nhưng trong bối cảnh hiện nay các tổ chức của nông dân chưa đủ mạnh, và chưa tổ chức được nghiệp đoàn của nông dân thì đấy là giải pháp tốt nhất.
Thử hình dung nếu như vai trò Hiệp Hội giảm đi, Nhà nước nhảy vào trực tiếp điều hành thì cũng không ổn, bây giờ ai sẽ là người thay thế vai trò đấy. Có nhiều chỉ trích, nhưng chỉ trích thì dễ mà không có giải pháp thay thế thì trong bối cảnh hiện nay, quan điểm của tôi là trong nền kinh tế thị trường, nhà nước không thể bắt Hiệp Hội phải thế này thế kia, mà làm thế nào để các tổ chức nghiệp đoàn của nông dân đủ sức đàm phán với Hiệp Hội, tạo ra được sức ép ngược lên đàm phán với Hiệp Hội thì bấy giờ mới có thể thành công xây dựng một chuỗi tốt.
Nam Nguyên: Cảm ơn TS Vũ Trọng Bình đã trả lời đài RFA.