Буниңдин тәхминән 70-80 күн аввал сақчиға елип кетилгән хотәнлик язғучи нурмәмәт тохтиниң җәситиниң йеқинда аилисигә тапшуруп берилгәнлики илгири сүрүлди. Чәтәлдики вәқәдин хәвәрдар затларниң иҗтимаий таратқуларда елан қилишичә, нурмәмәт тохтиниң җәсити 6-айниң башлирида аилисигә тапшуруп берилгән. Учурда, униң вапат болуштин тәхминән 70 күн бурун йәни 4-айниң оттурилирида «сорайдиған гәп бар» дегән баһанә билән сақчиға елип кетилгәнлики, у елип кетилгән күнила кесили қозғилип қалғанлиқи, лекин «дохтурниң тәкшүрүшигә нөвәт тәгмәй 70 күн сақлиғанлиқи» илгири сүрүлгән.
Нөвәттә, нурмәмәт тохтиниң сақчиға елип кетилиш сәвәби, у таяқ зәрбисидә вапат болдиму яки кесили қозғилип вапат болдиму, бу һәқтики тәпсилатлар бизгә намәлум. Бу һәқтики тәпсилатлар техи йәрлик даириләр тәрипидин дәлилләнмиди. У һазирға қәдәр тутқунда өлгәнлики илгири сүрүлгән, лекин өлүмигә аит тәпсилатлар толуқ ашкариланмиған нурғун уйғур әдиблириниң биридур.
Уйғур кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң илгири сүрүшичә, хитай һөкүмити 2017-йили 2-айдин башлап уйғурларни кәң көләмлик тутқун қилип, 2 милйондәк кишини йиғивелиш лагерлириға қамаш һәрикитидә уйғур язғучилар, сәнәтчиләр, тилшунаслар, тарихшунаслар вә әдәбиятчилар униң асаслиқ тутқун қилиш нишанлириниң биригә айланған.
1949-Йили хотән наһийисиниң тәвәккүл йезисида туғулған нурмәмәт тохти, уйғур һазирқи заман әдәбиятидики йетүк язғучиларниң бири иди. Мәлум болушичә, у 1984-йили хотән «қаштеши» журнилида елан қилинған «бойтақ һәққидә хатириләр» намлиқ әсири билән иҗадийәт сепигә кирип кәлгән. У «у дунядики сорақ», «бәш түп сөгәт», «аҗайип кәспий аилә», «шаһ мәшрәп хотәндә», «6 күнлүк падишаһ» қатарлиқ һекайә, повестлирини елан а қилип, җәмийәттә күчлүк инкас қозғиғаниди.
Иҗтимаий таратқулардики учурларда қәйт қилинишичә, «мәрһум лагерда яки лагердикиләр қамалған бирәр дохтурханида қаза қилғанлиқи яки сорақ җәрянида өлүп кәткәнлики ениқ әмәскән».
