Những điều cần biết về viêm gan siêu vi

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên thế giới hiện có khoảng trên 500 triệu người sống chung với các loại siêu vi trùng viêm gan, và gần một triệu người tử vong hàng năm do các bệnh viêm gan siêu vi.
Quỳnh Như, phóng viên RFA
2011.08.25
000_Par6277684-305.jpg Dụng cụ xét nghiệm nhanh virus viêm gan C. Hai vạch ngang (P) cho kết quả dương tính, ảnh chụp ngày 18 tháng 5 năm 2011.
AFP photo

Sự lây lan của các loại siêu vi trùng viêm gan đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng trên toàn cầu. Trong số đó viêm gan siêu vi B và viêm gan siêu vi C được xem là những kẻ giết người “thầm lặng” và chúng còn đáng sợ hơn cả HIV/AISD. Do mức độ nguy hiểm như vậy nên vừa qua lần đầu tiên Tổ chức Y tế thế giới chính thức phát động Ngày Thế giới Phòng Chống Bệnh Viêm gan siêu vi trên toàn cầu.

Tại Việt Nam, tình hình bệnh viêm gan siêu vi cũng có chiều hướng phát triển nhanh với số bệnh nhân mắc bệnh này ngày càng tăng. Siêu vi trùng viêm gan nguy hiểm và lây lan với tốc độ như vậy, nhưng không phải ai cũng nhận thức được đầy đủ hết các nguy cơ này.

Trong chương trình “Sức khoẻ và Đời sống” tuần này, Quỳnh Như xin gởi đến quý thính giả một số điều cần biết về viêm gan siêu vi.

Nguyên nhân gây ung thư gan

Viêm gan siêu vi là nguyên nhân phổ biến dẫn đến ung thư gan, và căn bệnh này là một trong bảy loại bệnh ung thư phổ biến trên toàn cầu, nhưng được xếp hàng thứ ba trong số các bệnh ung thư gây tử vong.

Theo Bác sĩ Trần Văn Sáng, phát ngôn viên Hội Bảo vệ Sức khoẻ Người Châu Á (Asian Health Foundation), hiện đang hành nghề tại tiểu bang Virginia, Hoa kỳ có nhiều loại siêu vi trùng gây viêm gan. Ông nói:

“Chúng ta có nhiều loại siêu vi trùng khác nhau có thể gây ra bệnh gan ở những mức độ trầm trọng và hình thể khác nhau. Hiện nay có 5 loại chính được nghiên cứu rất kỹ, và gây những bệnh có thể tìm thấy trong đời sống của người dân. Ngoài các loại siêu vi A, B, C, D, E thì còn những loại virus mới tìm thấy gần đây ở Nhật, nhưng chúng ta chỉ tập trung vào những loại chính là A, B, C, D, và E.”   

Trước khi đề cập đến các bệnh viêm gan siêu vi, chúng ta cần tìm hiểu về hoạt động của lá gan, vì đây là cấu trúc lớn nhất trong bộ phận tiêu hoá, và nằm ở bên trên của vùng bụng phiá bên phải. Gan giữ chức năng gì trong cơ thể và tại sao nó quan trọng? Chúng ta sẽ nghe Bác sĩ Sáng giải thích như sau:

000_Par6277691-250.jpg
Một y tá đang lấy máu bệnh nhân làm xét nghiệm nhanh viêm gan siêu vi C. AFP photo
Một y tá đang lấy máu bệnh nhân làm xét nghiệm nhanh viêm gan siêu vi C. AFP photo
“Gan là cấu trúc lớn nhất và có nhiều chức năng quan trọng trong đời sống của mỗi con người. Thứ nhất, nó là cơ quan nhận tất cả máu từ bụng đưa đến, và trong máu đó có những chất dinh dưỡng được đưa qua gan để làm hệ thống tổng hợp và sàng lọc những chất độc tố. Trong chức năng đó nó còn tạo ra những chất gọi là albumin, hay còn gọi là chất đạm, là một chất rất cần thiết cho sự tái tạo trong cơ thể con người, và khi thiếu chất này sẽ gây ra chứng phù do thiếu protein. Ngoài ra gan còn là trung tâm dự trữ những chất đường trong cơ thể.

Khi chúng ta ăn vào, chất đường dư sẽ được tổng hợp lại và được dự trữ trong gan một phần để khi chúng ta bị đói hay không ăn trong một hai ngày thì gan sẽ đưa ra những chất đường này để giúp cho cơ thể có năng lượng để tiếp tục làm việc. Ngoài ra gan còn tạo ra những chất đông máu do sự tổng hợp từ các vitamin K giúp cơ thể tự động hàn những vết thương khi có chảy máu. Trong trường hợp những người bị suy gan, thì gan không thể tổng hợp các chất đông máu được, nên có khuynh hướng chảy máu nhiều, và có trường hợp chết vì xuất huyết trong bao tử do máu không đông.”

Ngoài những chức năng quan trọng vừa kể, gan còn có một nhiệm vụ nữa cũng hết sức đặc biệt là phân giải những chất độc trong cơ thể của chúng ta. Bác sĩ Trần Văn Sáng cho biết thêm:

“Vì từ thức ăn và từ những chất độc trong thực phẩm kể cả những loại thuốc. Gan sẽ phân giải những chất này ra những chất ít độc hơn và tìm cách loại ra ngoài. Bởi vậy khi chức năng gan không làm việc được nữa thì những chất độc đưa từ ruột đến thì gan không tiêu hóa được các chất độc này và người bệnh có thể bị hôn mê vì những chất độc trong cơ thể bị tích luỷ lại. Một trong những chất quan trọng là chất ammonia, người bệnh có thể bị hôn mê do sự tích lũy của chất ammonia trong máu.

Sau cùng gan có một nhiệm vụ hết sức quan trọng là sản xuất ra chất mật, vì khi chúng ta ăn vào cơ thể, chất mật giúp tiêu hoá chất mỡ trong máu, nếu không thì cơ thể không thể hấp thu hay tiêu hóa các chất mỡ. Tóm lại, gan là một bộ phận rất quan trọng, tất cả những yếu tố nào liên quan đến gan, nếu làm suy yếu gan thì sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động của một người, đặc biệt về phương diện tiêu hoá.”      

Các dạng viêm gan

Các chuyên gia y tế định nghiã viêm gan siêu vi là khi gan bị những siêu vi từ ngoài tấn công vào, gây ra những tổn thương cho gan, tức là là gây bệnh cho gan. Bệnh viêm gan siêu vi tìm thấy ở mọi nơi trên thế giới, nhưng nhiều nhất ở các nước thuộc khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Ai cũng có thể mắc bệnh viêm gan siêu vi, và không ít người đã chết về bệnh này, hoặc chết vì những hậu quả của nó: như xơ gan, ung thư gan.

Theo Bác sĩ Bùi Xuân Vĩnh ở Thành phố Hồ Chí Minh, viêm gan siêu vi có thể xảy ra đối với cơ thể con người dưới 3 thể bệnh chủ yếu là: viêm gan cấp tính, viêm gan tối cấp, và viêm gan mãn tính. Bác sĩ Vĩnh phân tích cụ thể từng loại để chúng ta có thể phân biệt được chúng rõ ràng.

Viêm gan cấp tính thường xảy ra khi siêu vi mới tấn công vào gan. Lúc ấy, người bệnh sẽ có một số triệu chứng đặc biệt như: sốt, mệt mỏi, vàng da. Ngoài các triệu chứng kể trên, ở một số bệnh nhân còn có thêm những triệu chứng liên quan đến tiêu hóa như: chán ăn, đầy bụng, ói mửa, đau bụng vùng trên rốn v.v...

000_Par98415-250.jpg
Một loại thuốc chủng ngừa viêm gan B. AFP photo
Một loại thuốc chủng ngừa viêm gan B. AFP photo
Các triệu chứng kể trên thường tiến triển nhanh chóng, thường chỉ kéo dài khoảng hai đến ba tuần, do đó được gọi là viêm gan cấp tính. Sau đó, nếu không có biến chứng gì, thì hiện tượng vàng da nhạt dần, nước tiểu trong lại, người bệnh khỏe lại dần.

Ngược lại viêm gan tối cấp, có thể làm chết người ngay. Trong trường hợp này, các triệu chứng bệnh xuất hiện đột ngột hơn, nặng hơn và thường xảy ra sau khi người bệnh bắt đầu có vàng da. Tuy nhiên cũng có trường hợp người bệnh bị viêm gan cấp đã hơn một tuần, bệnh tưởng chừng như sắp khỏi, đột nhiên xuất hiện các triệu chứng của viêm gan tối cấp, trong đó, nổi bật nhất là hai triệu chứng hết sức nguy hiểm là: hôn mê và xuất huyết.

Trạng thái hôn mê tiến triển rất nhanh. Thoạt đầu, bệnh nhân chỉ lừ đừ, vật vã, thở gấp, mạch nhanh và rất yếu, có khi hơi co giật nhẹ, rồi rất nhanh sau đó, người bệnh đi vào hôn mê hoàn toàn, không biết gì nữa. Trong  y khoa gọi chứng hôn mê này là "hôn mê gan". Đồng thời, hiện tượng xuất huyết: cũng xuất hiện nhanh chóng. Có thể thấy các vết đỏ bầm dưới da, do xuất huyết. Hoặc đôi khi bệnh nhân ói ra máu, hay tiêu tiểu ra máu.

Viêm gan tối cấp là một thể viêm gan hết sức nặng, thường làm người bệnh chết nhanh chóng. Ngay ở các nước tiên tiến, với đầy đủ các phương tiện cấp cứu hiện đại, tỉ lệ tử vong trong thể bệnh này cũng chiếm tới 80%.

Còn đối với viêm gan mãn tính, thường xảy ra sau khi bệnh nhân khỏi bệnh viêm gan cấp tính được một thời gian, có khi hàng tháng, có khi hàng năm sau đó. Trong thể bệnh viêm gan mãn tính, người bệnh không có các triệu chứng rõ rệt như trong viêm gan cấp tính hoặc viêm gan tối cấp, mà các triệu chứng lại kéo dài âm ỉ. Viêm gan mãn tính có thể xuất hiện dưới hai thể bệnh: dạng tiềm ẩn thuộc thể dai dẳng, và dạng hoạt động hay còn gọi là thể tấn công.

Trường hợp viêm gan mãn tính thể tiềm ẩn thường có các triệu chứng không rõ rệt như: mệt mỏi, ăn uống chậm tiêu, táo bón... Do vậy nên bệnh nhân thường không để ý đến và chỉ khi có dịp đi khám bệnh, bác sĩ cho làm xét nghiệm mới phát hiện ra bệnh.

Còn đối với viêm gan mãn tính thể hoạt động, thì các triệu chứng rõ rệt hơn; người bệnh suy nhược, cơ thể yếu, chán ăn, thường hay bị dị ứng, nổi mề đay, ngứa, luôn bị đầy bụng, và thỉnh thoảng tự nhiên lại bị sốt mà không rõ nguyên nhân gì cả. Các triệu chứng này có thể kéo dài, và ngày càng trầm trọng hơn, làm cho người bệnh suy sụp trông thấy rõ. Khi đi khám bệnh, làm xét nghiệm, mới phát hiện ra là viêm gan mãn tính thể tấn công. Thể trạng bệnh viêm gan này thường do siêu vi viêm gan B hoặc siêu vi viêm gan C gây nên, và có thể tiến triển tới xơ gan, hoặc ung thư gan, làm người bệnh chết dần chết mòn, vô phương cứu chữa.

Đến đây, hẳn quý vị đã thấy rõ viêm gan siêu vi là bệnh vô cùng nguy hiểm. Vậy những loại siêu vi nào có thể gây ra căn bệnh tai quái này. Lần lượt trong các chương trình kế tiếp Quỳnh Như xin gởi đến quý thính giả những thông tin về các loại viêm gan siêu vi cơ bản là A, B, C, D, và E.

Nhận xét

Bạn có thể đưa ý kiến của mình vào khung phía dưới. Ý kiến của Bạn sẽ được xem xét trước khi đưa lên trang web, phù hợp với Nguyên tắc sử dụng của RFA. Ý kiến của Bạn sẽ không xuất hiện ngay lập tức. RFA không chịu trách nhiệm về nội dung các ý kiến. Hãy vui lòng tôn trọng các quan điểm khác biệt cũng như căn cứ vào các dữ kiện của vấn đề.