Dân số già và gánh nặng y tế cho Việt Nam

Hòa Ái, phóng viên RFA
2019.01.30
NguoiGiaVN.jpg Ảnh minh họa: Một bà cụ bán bánh chưng trong những ngày giáp Tết ở Hà Nội.
AFP

Y tế toàn dân

Một báo cáo độc lập do Ngân hàng Thế giới-World Bank thực hiện và công bố, cho biết tính đến thời điểm năm 2015, Việt Nam là một trong 10 quốc gia có thành tích hoàn thành nhanh chóng các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ (MDG) về y tế, mặc dù giữa các vùng và các dân tộc vẫn tồn tại khác biệt lớn.

Trong Hiến pháp năm 2013, Việt Nam đã bổ sung quyền bảo hiểm y tế toàn dân và Chính phủ đưa ra chỉ tiêu nâng tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế trên 90% vào năm 2020 và 95% vào năm 2025.

Mới đây nhất, tại một hội nghị trực tuyến do Bộ Y Tế tổ chức vào trung tuần tháng 11 năm 2018, Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến đăng đàn tuyên bố rằng nhiều đoàn y tế của Liên Hiệp Quốc đến thăm Việt Nam nhận xét mạng lưới y tế cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu ở Việt Nam là tốt nhất. Bà Bộ trưởng Y tế còn nhấn mạnh rằng trọng tâm của ngành y tế là bảo đảm chăm sóc sức khỏe cho toàn dân, làm sao để người dân sống khỏe mạnh, chất lượng cuộc sống tốt, trí lực tốt và tuổi thọ cao.

Trên bề nổi thì nhóm trội hiện nay hoạt động rất xôm trò. Căn cứ vào các hình thức hoạt động, căn cứ vào những kiểu, loại hệ thống nhu cầu nọ kia thì dường như được ghi nhận là cải thiện nhiều. Tuy nhiên, kỳ thực thì không cải thiện được nhiều đâu, cũng vừa phải thôi. Nói chung vẫn đang đối diện rất nhiều thách thức
-Tiến sĩ Trịnh Hòa Bình

Già hóa dân số

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình, thuộc Bộ Y Tế ghi nhận dân số Việt Nam tính đến cuối năm 2017 là 93,7 triệu người, xếp hạng thứ 14 trong số các quốc gia đông dân nhất thế giới. Số liệu của Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình còn ghi nhận tuổi thọ trung bình của người Việt hiện là 73, 5; nữ khoảng 76 tuổi và nam khoảng 70 tuổi.

Trong khi đó, Liên Hiệp Quốc, vào cuối tháng 11 năm 2018 công bố số liệu dân số Việt Nam chạm mốc xấp xỉ 97 triệu người và trang danso.org thống kê chỉ sau 48 năm, độ tuổi trung bình của người dân Việt Nam tăng đáng kể, từ 18 tuổi vào năm 1970 lên 31 tuổi vào năm 2018 với tuổi thọ trung bình hiện tại là 76,6 tuổi.

Tuần báo The Economist, trong bài viết có tựa đề tạm dịch “Việt Nam đang già trước khi giàu”, phát hành vào ngày 08/11/18 ghi nhận lớp người trên 60 tuổi ở Việt Nam hiện đang chiếm tỷ lệ 12% dân số và tỷ lệ này được dự báo sẽ tăng lên 21% vào năm 2040, là một trong những tỷ lệ tăng nhanh nhất trên thế giới.

Qua các số liệu vừa nêu, giới chuyên gia cho rằng dân số Việt Nam đang già đi nhanh chóng và dĩ nhiên việc chăm sóc phúc lợi cho người già là một vấn đề khó khăn khi Việt Nam vẫn còn trong nhóm những nước đang phát tiển.

Tiến sĩ xã hội học Trịnh Hòa Bình nêu lên nhận xét của ông với RFA:

“Nếu nhìn thẳng vào bức tranh xã hội Việt Nam thì xã hội Việt Nam vẫn đang trong sự chuyển đổi và đang đối diện với rất nhiều thách thức. Có lẽ rằng với sự khủng hỏang tài chính trên diện rộng của bình diện thế giới trong một thời gian, mặc dù đã được phục hồi phần nào nhưng vẫn ảnh hưởng khá mạnh mẽ đến tổ chức đời sống cho người già Việt Nam. Bởi vì tính thu nhập bình quân, nhóm người giàu thì không kể làm gì, nói chung bức tranh thì không phải bức tranh sáng sủa, lạc quan lắm.

Trên bề nổi thì nhóm trội hiện nay hoạt động rất xôm trò. Căn cứ vào các hình thức hoạt động, căn cứ vào những kiểu, loại hệ thống nhu cầu nọ kia thì dường như được ghi nhận là cải thiện nhiều. Tuy nhiên, kỳ thực thì không cải thiện được nhiều đâu, cũng vừa phải thôi. Nói chung vẫn đang đối diện rất nhiều thách thức”.

Gánh nặng chi phí y tế

Trong bài xã luận của ký giả David Hutt, đăng tải trên tờ Asia Times vào ngày 28/01/19 xoay quanh nội dung người Việt Nam không thể kham nỗi chi phí y tế khi về già, tác giả trưng dẫn số liệu báo cáo hàng năm của Ngân hàng Thế giới-World Bank cho thấy khỏang hai triệu người tại Việt Nam rơi vào cảnh nghèo khó hàng năm bởi vì phải chi trả cho những khoảng chi phí y tế không lường trước được. Đây là nguyên nhân chủ yếu gây ảnh hưởng lên đời sống của những người không có bảo hiểm tại Việt Nam.

Hơn thế nữa, người già ở Việt Nam tiêu tốn nhiều cho chi phí chăm sóc sức khỏe. Chỉ 30% trong số những người có độ tuổi trên 60 được nhận lương hưu và dưới 10% trong số này có tiền tiết kiệm. Do đó, chi phí y tế là một gánh nặng đối với họ.

Nhà báo độc lập Võ Văn Tạo, ở Nha Trang chia sẻ với RFA hiện ông đang điều trị bệnh ung thư phổi, giai đoạn 4 và loại thuốc mà bác sĩ kê toa cho ông có giá rất cao:

“Thuốc mà tôi đang uống hiện nay là Iressa và cứ uống tháng nào trả tiền tháng đấy. Hãng dược lấy 20 triệu thì Bảo hiểm Y tế Việt Nam chi trả cho loại thuốc này chỉ 50%, tức là bản thân tôi mỗi tháng trả 10 triệu đồng suốt một năm qua. Trong khi đó, lương hưu của tôi chỉ có 4,5 triệu đồng. May mắn là có con cháu phụ giúp cho tiền thuốc. Chứ nếu những người khác thì tôi nghĩ họ phải chịu chết thôi hay bán nhà để mua thuốc, được vài năm hết tiền rồi cũng chết.”

Một bệnh nhân lớn tuổi, đang điều trị bệnh ung thư ở Sài Gòn cũng lên tiếng than thở với Đài Á Châu Tự Do:

Bệnh này là dạng bệnh ngặt nghèo rồi. Mà bệnh lâu dài chứ không phải một ngày một bữa. Nếu Bảo hiểm Y tế không hỗ trợ được thì chắc có lẽ là thua. Người dân nghèo là đều chết hết.”

Suất cơm 50.000 VNĐ của bệnh nhân hậu phẫu tại Bệnh viện Chợ Rẫy, thành phố Hồ Chí Minh, trực thuộc Bộ Y Tế Việt Nam
Suất cơm 50.000 VNĐ của bệnh nhân hậu phẫu tại Bệnh viện Chợ Rẫy, thành phố Hồ Chí Minh, trực thuộc Bộ Y Tế Việt Nam
Courtesy: Facebook Võ Văn Tạo
Thách thức

Ký giả David Hutt, trong bài viết của ông, đã dẫn nguồn từ Chính phủ Hà Nội tuyên bố rằng Việt Nam có mục tiêu nhắm tới gia tăng tỷ lệ bảo hiểm sức khỏe lên gần 88% trong năm 2019. Tuy nhiên, Quỹ Bảo hiểm Xã hội chi trả cho chi phí y tế giảm xuống trong 3 năm vừa qua. Cụ thể, theo số liệu của truyền thông quốc nội cho biết, trong năm 2018, Nhà nước chi ra 137 triệu đô la Mỹ (USD) cho y tế và con số này ít hơn so với năm 2017.

Bệnh này là dạng bệnh ngặt nghèo rồi. Mà bệnh lâu dài chứ không phải một ngày một bữa. Nếu Bảo hiểm Y tế không hỗ trợ được thì chắc có lẽ là thua. Người dân nghèo là đều chết hết
-Bệnh nhân cao tuổi

Mặc dù nền kinh tế Việt Nam phát triển với tỷ lệ gia tăng cao, khoảng 7% hàng năm; thế nhưng Chính phủ bị thâm hụt ngân sách do nợ công và nợ xấu gia tăng trong những năm gần đây. Vì thế, Việt Nam buộc phải áp dụng các biện pháp thắt lưng buộc bụng; trong đó bao gồm chi tiêu cho y tế.

Một trong những biện pháp mà Chính phủ Việt Nam đẩy mạnh trong lãnh vực y tế là chủ trương tự chủ hóa, qua Nghị quyết số 90/CP, ban hành hồi năm 1997 và được khởi động từ năm 2002 cho đến nay.

Ký giả David Hutt trích lời của ông Nguyễn Nam Liên, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch-Tài chính, thuộc Bộ Y Tế cho biết Việt Nam có 160 bệnh viện công hoàn toàn tự chủ về chi phí và doanh thu tính đến cuối năm 2018, và có khoản gần 1400 bệnh viện khác tự quản lý 90% nguồn tài chính của bệnh viện.

Trong khi Chính phủ thực hiện chính sách cho bệnh viện công được tự chủ hợp tác với các nhà đầu tư để nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, đáp ứng nhu cầu của bệnh nhân, thì những bệnh nhân nghèo lại không có khả năng chi trả khi chi phí y tế tăng tỷ lệ thuận với chất lượng dịch vụ y tế.

Bên cạnh đó, để bù đắp vào chi phí đầu tư trang thiết bị, các bệnh viện kéo dài thời gian lưu giữ bệnh nhân không cần thiết và bệnh nhân bị buộc phải gánh chịu thêm chi phí y tế này.

Hơn thế nữa, ký giả David Hutt còn chỉ ra một yếu tố quan trọng gây nên chi phí y tế cao tại Việt Nam là tình trạng tham nhũng ở bệnh viện. Và yếu tố này được Tiến sĩ -Bác sĩ Trung tá quân đội Đinh Đức Long, hiện làm việc tại Sài Gòn xác nhận:

“Trong bệnh viện chúng tôi có trường hợp trục lợi bảo hiểm y tế: cũng một căn bệnh chữa bằng thuốc ngoại hay thuốc nội đềuchữa khỏi cả. Nhưng người ta vẫn dùng thuốc ngoại vì sẽ được ăn hoa hồng cao hơn hoặc được mời đi nước ngoài hoặc tài trợ việc khác.”

Tại buổi Tọa đàm với chủ đề “Kiến tạo môi trường cho y tế tư nhân phát triển, nhìn từ chính sách”, được tổ chức vào cuối tháng 11 năm 2017, đại diện của các cơ sở y tế tư nhân tại Việt Nam lên tiếng phản ánh những tình trạng bất cập, trong đó cơ quan bảo hiểm xã hội tự ý dừng hợp đồng, mà hơn 80% dân số tham gia bảo hiểm y tế, dẫn đến tình trạng các cơ sở y tế tư nhân phải đóng cửa, không thể tham gia vào hoạt động cung cấp dịch vụ y tế trong lúc hệ thống bệnh viện công bị quá tải.

Trong buổi tọa đàm vừa nêu, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tiến sĩ Vũ Tiến Lộc phát biểu trước các quan khách trong ngành y tế rằng hãy biến Việt Nam không chỉ là nơi chăm sóc sức khỏe cho người Việt mà còn trở thành trung tâm chăm sóc điều trị cho cả thế giới và với mục tiêu bảo đảm chăm sóc sức khỏe y tế cho toàn dân,  giới chuyên gia cảnh báo Chính phủ Hà Nội cần quan tâm đầu tư nhiều hơn cho các dịch vụ y tế vì sự đóng góp vào phát triển kinh tế quốc gia, nên thay đổi quan điểm chi phí y tế là một gánh nặng của nền kinh tế mà dân số già của Việt Nam là thành phần bị ảnh hưởng nặng nề, như nhận định của Tiến sĩ-Bác sĩ Nguyễn Trung Anh, Phó Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương, được Báo Sài Gòn Giải Phóng Online dẫn lời rằng “chi phí y tế cho người già cao gấp 7-10 lần người trẻ”.

Nhận xét

Bạn có thể đưa ý kiến của mình vào khung phía dưới. Ý kiến của Bạn sẽ được xem xét trước khi đưa lên trang web, phù hợp với Nguyên tắc sử dụng của RFA. Ý kiến của Bạn sẽ không xuất hiện ngay lập tức. RFA không chịu trách nhiệm về nội dung các ý kiến. Hãy vui lòng tôn trọng các quan điểm khác biệt cũng như căn cứ vào các dữ kiện của vấn đề.